آب مناسب برای آکواریوم + بایدها و نبایدها

تماشای ماهی‌های رنگارنگ که درون آب صاف و زلال آکواریوم برای خودشان شنا می‌کنند شادی کوچک اما عمیقی است که می‌توانید آن را به روح و روان خودتان هدیه دهید. بنابراین، این مهم است که برای سلامت ماهی‌های خود تلاش کنید تا بتوانید مدتی طولانی در کنارشان حس خوبی داشته باشید. یکی از نکته‌های مهم که می‌تواند به طور مستقیم روی سلامت ماهی‌ها تاثیر بگذارد انتخاب آب مناسب برای آکواریوم است. در این مقاله از پت بوم به سراغ فاکتورهای مورد نیاز آب آکواریوم می‌رویم، انواع آب‌های موجود را بررسی کرده و بهترین نوع از آنها را برای آکواریوم‌ها معرفی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

آب مناسب برای آکواریوم چه ویژگی‌هایی دارد؟

اگر از افرادی که سال‌های طولانی آکواریوم داشتند بپرسید که راز موفقیت شما و طول عمر ماهی‌هایتان چیست؟ همه آنها انتخاب آب مناسب برای آکواریوم را جزو سه نکته اول موفقیت‌شان خواهند گفت.

هنگامی که می‌خواهید آب مورد نیاز آکواریوم ماهی خود را انتخاب کنید باید این مورد را در نظر داشته باشید که ماهی شما باید در این آب زندگی کند، نفس بکشد و غذایش را هم مصرف کند. بنابراین، هر نوع آبی را نمی‌توان برای این کار در نظر گرفت. در ادامه، معمولی‌ترین منابع آبی را به عنوان گزینه‌های روی میز برای آب آکواریوم بررسی می‌کنیم.

آب لوله‌کشی برای آکواریوم

برخی اصرار دارند که از آب لوله‌کشی برای ماهی‌های خود استفاده کنند. بزرگ‌ترین دلیل این ماجرا هم ارزان بودن این آب است. البته حق هم دارند ولی آب لوله‌کشی به چند دلیل نمی‌تواند آب مناسب برای آکواریوم باشد.

وجود کلر در آب

کلر موجود در آب لوله‌کشی که با هدف ضدعفونی کردن آب با اندازه استاندارد برای انسان‌ها به کار می‌رود برای ماهی‌ها اصلا خوب نیست.

وجود عناصر و مواد معدنی

با وجود آنکه عناصر موجود در آب‌های لوله‌کشی ایران برای انسان‌ها ضرر چندانی ندارند ولی بدون شک برای ماهی‌ها مناسب نیستند.

چه باید کرد؟

برای برطرف کردن کلر آب لوله‌کشی می‌توانید آن را به مدت 20 دقیقه بجوشانید و سپس برای یک روز در هوای آزاد بگذارید تا کلر آن از بین برود. البته این کار را می‌توانید بدون جوشیدن هم انجام دهید ولی در عوض باید آب را 48 ساعت در فضای باز بگذارید.

در مورد املاح آب لوله‌کشی هم مقداری از آنها موقع جوشیدن در قالب رسوب به دیواره ظرف می‌نشینند. اگر خیلی در مورد املاح باقی‌مانده نگران هستید می‌توانید از دستگاه‌های تصفیه آب برای خلاص شدن از دست تمام املاح آب استفاده کنید. در این صورت، این روش دیگر آنقدرها هم ارزان نیست و تازه، مرحله معدنی‌سازی هم به فرایندهایتان اضافه می‌شود.

آب مقطر برای آکواریوم

برخی افراد که از مواد معدنی آب‌های لوله‌کشی دل خوشی ندارند به سراغ آب مقطر می‌روند و فکر می‌کنند که آب مناسب برای آکواریوم را پیدا کرده‌اند. البته این دسته از عزیزان هم حق دارند. چون آب مقطر در طول فرایند تولید، گرما و سرما می‌بیند. به همین دلیل، میزان املاح و مواد معدنی آن تا 99.99 درصد کاهش پیدا می‌کند. ولی استفاده از آب مقطر برای ماهی‌ها دو مشکل اساسی دارد.

بسیار گران است

اگر خارج از ایران زندگی می‌کنید به احتمال زیاد برندهای معتبر و ارزان آب مقطر را می‌شناسید. ولی ما در ایران چنین چیزی نداریم و نزدیک‌ترین آشنایی ما با آب مقطر، زمانی است که می‌خواهیم آنتی‌بیوتیک تجویز شده برای گلودردمان را تزریق کنیم! البته برخی از هموطنان با هدف خودکفایی و با استفاده از دیگ و ظروف مسی سعی می‌کنند در خانه آب مقطر تهیه کنند. صدالبته که به دردسرش نمی‌ارزد و راه‌حل‌های بسیار ساده‌تری هم وجود دارند تا به آب مناسب برای آکواریوم برسیم.

املاحی ندارد

حتی اگر به منبع قابل توجهی از آب مقطر ارزان و سالم دسترسی داشتید باز هم نمی‌توانید از آب مقطر خالص برای ماهی‌های خود استفاده کنید. چون به احتمال بسیار زیاد آنها تلف می‌شوند. بهترین کار این است که املاح را با توجه به نیاز ماهی‌های خود به آن اضافه کنید. در این راستا، برخی از ترکیب آب مقطر و آب لوله‌کشی استفاده می‌کنند. این هم می‌تواند راه‌حل خوبی باشد به شرط اینکه نسب میان آب لوله‌کشی و آب مقطر را هم با توجه به نیاز ماهی خود به‌دست آورید.

آب باران برای آکواریوم

آب باران که زندگی انسان‌ها به آن وابسته است در نظر عده‌ای آب مناسب برای آکواریوم به شمار می‌رود. غافل از آنکه این آب، به ویژه در مناطق شهری با آلاینده‌هایی که در هوا معلق هستند ترکیب می‌شود و به جای آب زندگی‌بخش به قاتل خاموش ماهی‌های کوچکتان تبدیل می‌گردد. از این گذشته، استفاده از آب باران معایبی هم دارد؛ مثلا:

• جمع‌آوری و نگهداری از آن سخت است
• در مناطق کم‌باران به این راحتی‌ها پیدا نمی‌شود
• سرشار از مواد سمی، آلاینده‌های حل شده در آب و مواد معلق است

چاره چیست؟

اگر در مناطق پُرباران زندگی می‌کنید و اصرار دارید که از آب باران برای ماهی‌های آکواریوم خود استفاده کنید باید با دستگاه‌های تصفیه آب ویژه، آب باران را از املاح و آلودگی‌ها پاک کرده و سپس میزان املاح مورد نیاز برای ماهی خود را بعد از آزمایش آب به آن اضافه کنید.

آب چاه برای ماهی‌های آکواریومی

در ادامه جستجویمان برای پیدا کردن آب مناسب برای آکواریوم به «آب چاه» می‌رسیم. بزرگ‌ترین مزیت‌های آب چاه، رایگان بودن آن برای شما و نبود کلر در آن است. البته خیلی خیالتان راحت نشود چون به‌ جای کلر و بسته به منطقه‌ای که در آن چاه آب دارید طیف گسترده‌ای از املاح، مواد معدنی و حتی کودهای کشاورزی و آفت‌کش‌ها هم در آب چاهتان پیدا می‌شوند!

از طرفی، میزان اکسیژن آب چاه، کمتر از آب‌های دیگر است و معمولا درجه سختی زیادی دارد. بنابراین، اگر می‌خواهید از آب چاه برای آکواریوم خود استفاده کنید باید آن را تصفیه، ضدعفونی و سپس آزمایش کنید تا بتوانید از سالم و به اندازه بودن املاح معدنی آن مطمئن شوید.

آب دریاچه و رودخانه

شاید با خودتان فکر کنید که آب دریاچه و رودخانه که هزاران ماهی دیگر در آن زندگی می‌کنند آب مناسب برای آکواریوم ماهی‌های شما است. متاسفانه، آب رودخانه‌ها و دریاچه می‌توانند مقدار بسیار زیادی آلاینده، عناصر سنگین، باکتری‌های مضر و انگل‌ها را در خود داشته باشد. بنابراین، استفاده مستقیم از این آب‌ها می‌تواند ماهی‌های آکواریوم شما را که در این آب‌ها متولد نشده‌اند و بدنشان با هیچ‌کدام از این آلاینده‌ها آشنایی ندارد را به کام مرگ بکشاند.

آب معدنی برای آکواریوم

در مقایسه با تمام آب‌هایی که تا الان بررسی کردیم، آب معدنی می‌تواند در لیست آب مناسب برای آکواریوم قرار بگیرد. چون تمام فرایندهای تصفیه، گندزدایی، ضدعفونی و تنظیم عناصر معدنی در آن برای مصرف انسان‌ها انجام شده است؛ اما آیا این مواد معدنی برای ماهی‌ها هم مناسب هستند؟ برای آنکه شاهد مرگ ماهی‌هایتان نباشید پیشنهاد می‌کنیم حتی آب معدنی را هم قبل از اضافه کردن به آکواریوم، آزمایش کرده و عناصر معدنی آن را با توجه به نیاز ماهی‌‌هایتان تنظیم کنید.

نکته مهم دیگری که استفاده از آب معدنی را برای آکواریوم‌ها سخت می‌کند هزینه آن است. به ویژه اگر آکواریوم شما بزرگ باشد، برای پر کردن آن به بطری‌های زیادی نیاز دارید که اصلا از نظر اقتصادی به‌صرفه نخواهد بود.

آب اسمز معکوس (RO)

«آب اسمز معکوس» (Reverse osmosis water) آبی است که از فیلتر اسمز معکوس عبور کرده باشد. این نوع از فیلترها انتخابی بسیار عالی برای آکواریوم به شمار می‌روند. فیلترهای اسمز معکوس می‌توانند تمام آلاینده‌ها، مواد معلق در آب، کلر، باکتری‌های بزرگ و مواد معدنی را از آب بگیرند. اگر از این فیلترها برای ساخت آب مناسب برای آکواریوم خود استفاده می‌کنید حتما قبل از اضافه کردن آن به محفظه ماهی‌ها آن را از نظر غلظت مواد معدنی، مورد بررسی قرار دهید. شاید نیاز باشد که بعضی مواد معدنی را جداگانه به آب بیفزایید.

آب دیونیزه (DI)

به آبی که در طول فرایند «یون‌زدایی» تصفیه می‌گردد «آب دیونیزه» (Deionized water) گفته می‌شود. این فرایند می‌تواند تصفیه آب را با قدرت بیشتری نسبت به فیلترهای اسمز معکوس انجام دهد؛ اما همچنان در برابر باکتری‌ها کاری از دست آن برنمی‌آید و باید فرایند ضدعفونی آب را خودتان انجام دهید.

 از این گذشته، مواد مغذی و معدنی مفید هم در طول این فرایند حذف می‌شوند که برای ماهی‌های شما ضروری هستند. بنابراین، قبل از افزودن آب به مخزن ماهی خود، آن را دوباره معدنی کنید.

چه مواردی در آب آکواریوم باید بررسی شوند؟

اگر بگوییم که باید آب مناسب برای آکواریوم ماهی‌هایتان را بسازید، پُربیراه نگفته‌ایم. چون آب مورد نیاز برای ماهی‌های شما باید به اندازه کافی سالم، عاری از مواد شیمیایی، آلاینده‌ها، انگل‌ها و باکتری‌های مضر باشد. از طرفی، باید به اندازه کافی مواد معدنی هم برای رشد سالم ماهی‌تان در آن دیده شود. در ادامه، تمام پارامترهایی که باید هنگام ساخت آب آکواریوم ماهی‌هایتان آنها را در نظر بگیرید را با هم بررسی می‌کنیم.

pH آب

اسیدی یا قلیایی بودن آب مناسب برای آکواریوم شما با این فاکتور سنجیده می‌شود. نکته مهم در مورد (PH) آب، ثابت نگه داشتن و تنظیم شدت آن با توجه به نیاز ماهی‌هایتان است. در واقع، گونه‌های مختلف ماهی، سطح‌های متفاوتی از (PH) را ترجیح می‌دهند؛ مثلا بیشتر ماهی‌های آب شیرین در بازه بین 6.5 تا 8.5 بهترین وضعیت را دارند اما گونه‌های آب شور با آب‌های قلیایی بیشتر کنار می‌آیند. چون (PH) آب اقیانوس چیزی حدود 8.1 است.

Gh آب

(gh) یا «سختی عمومی آب» غلظت یون‌های کلسیم و منیزیم را در آب مشخص می‌کند و در این زمینه هم ماهی‌های مختلف، نیازهای متفاوتی دارند؛ به عنوان مثال، سختی آب‌های شور بیشتر از آب‌های شیرین است و ماهی‌های آب شور هم با این موضوع مشکلی ندارند.

Kh آب

(kh) آب، میزان کربنات‌ها و بی‌کربنات‌های موجود در آب را اندازه‌گیری می‌کند. اگر مقدار (kh) پایین باشد آب با نوسان شدید (ph) روبه‌رو می‌‎شود و می‌تواند با وارد کردن شوک به ماهی‌ها، زمینه را برای مرگ آنها فراهم کند.

درجه حرارت آب

همه ماهی‌ها در دمای یکسانی زندگی نمی‌کنند. برخی به دمای بیشتر و برخی دیگر به دمای کمتری نیاز دارند. همیشه باید تلاش کنید که دمای آب آکواریوم خود را با توجه به نوع ماهی‌هایتان ثابت نگه دارید.

چطور آب آکواریوم را معدنی کنیم؟

معدنی‌سازی، بخشی از فرایند ساخت آب مناسب برای آکواریوم است. حتی اگر از آب‌های اسمز معکوس، آب دیونیزه یا آب معدنی هم برای ماهی‌های خود استفاده کنید باز هم باید فرایند معدنی‌سازی آب را انجام دهید.

یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای معدنی‌سازی آب، اضافه کردن نسبتی از آب معمولی لوله‌کشی به آب مورد نظر برای آکواریوم است. شما باید با توجه به نوع ماهی‌تان کم‌کم مقداری آب لوله‌کشی اضافه کرده و با کمک ابزارهای سنجش مواد معدنی آب این کار را تا رسیدن به نسبت طلایی و متعادل شدن ادامه دهید.

اگر نمی‌خواهید از آب شهری استفاده می‌کنید می‌توانید محلول‌های مواد معدنی را از فروشگاه‌هایی که غذا و لوازم جانبی ماهی‌ را ارائه می‌دهند خریداری کرده و با توجه به نیاز ماهی خود، چند قطره از آن را به آب آکواریوم اضافه کنید.

مقدار عناصر موجود در آب باید به چه اندازه‌ای باشند؟

مقدار سالم عنصرهای موجود در آب مناسب برای آکواریوم که با آزمایش آب به دست می‌آیند به ترتیب زیر هستند. اگر می‌خواهید آبی که برای ماهی‌های خود استفاده می‌کنید را تغییر دهید حتما آب جدید را از نظر موارد زیر تست کنید. توجه داشته باشید که تعداد عناصر، بیشتر از این موارد هستند و ما به مهم‌ترین آنها اشاره کردیم.

نکته: مقدارهایی که در زیر می‌بینید بر اساس (PPM) یا «مقدار ماده در یک میلیون واحد» هستند.

عنصر مورد نظر	مقدار
آمونیاک (Ammonia)	0
نیتریت (Nitrite)	0
هیدروژن سولفوره (Hydrogen sulfide)	0
نیترات (Nitrate)	10 ppm یا کمتر
فسفات (Phosphate)	0.05 ppm یا کمتر

خلاصه مهم‌ترین نکته‌های مقاله آب مناسب برای آکواریوم

• آب مناسب برای آکواریوم باید عاری از کلر، آلاینده‌ها، عناصر سنگین، مواد معلق و انگل‌ها باشد.
• استفاده از آب لوله‌کشی برای ماهی‌ها در صورتی که کلر آن از بین برود، گزینه خوبی است.
• استفاده از آب مقطر و آب معدنی به دلیل هزینه زیاد و نیاز به معدنی‌سازی، چندان مقرون به صرفه نیست.
• برای استفاده از آب چشمه، آب چاه، آب رودخانه یا آب باران برای آکواریوم خود باید ابتدا آنها را تصفیه و گندزدایی کرده سپس معدنی‌سازی را انجام دهید.
• برای ماهی‌های حساس، استفاده از آب اسمز معکوس و آب دیونیزه در کنار معدنی‌سازی پیشنهاد می‌شود.

سخن پایانی

استفاده از آب مناسب برای آکواریوم می‌تواند ماهی شما را از بسیاری بیماری‌ها دور نگه دارد. شاید کمی برای تهیه آن به زحمت بیفتید ولی اگر ماهی‌هایتان را دوست داشته باشید انجام این کار هم برایتان لذت‌بخش خواهد بود. ما هم در پت بوم برای راهنمایی و دادن مشاوره تخصصی در کنار شما و ماهی‌های زیبای آکواریومتان هستیم.

سوالات متداول

آیا می‌توانیم از آب معدنی به عنوان آب مناسب برای آکواریوم خود استفاده کنیم؟

آب معدنی از نظر بهداشتی و ضدعفونی بودن، عالی است اما باید آن را با توجه به نیاز ماهی خود دوباره معدنی‌سازی کرده یا حتی تصفیه کنید تا برخی عناصر را از درونش حذف سازید. از طرفی، هزینه آن هم زیاد است.

آب لوله‌کشی می‌تواند برای آکواریوم مناسب باشد؟

اگر کلر آن را حذف کرده و سطح مواد معدنی‌‌اش را برای ماهی‌های خود اندازه‌گیری و تنظیم کنید، بله.

ماهی من بسیار حساس است، آب مناسب برای آکواریوم او چیست؟

اگر به دنبال یک انتخاب عالی و بدون ریسک هستید پیشنهاد می‌کنیم از آب اسمزی معکوس البته در کنار تنظیم مواد معدنی آن برای ماهی‌های خود استفاده کنید.

منبع: longsecowater.com | fishlab.com |  fdacs.gov | liveaquaria.com